S.O.B. (Blake Edwards, 1981) *****

Ik ben werkelijk dol op die films die Blake Edwards in de jaren ’60 maakte, zoals de Pink Panther films, ‘Days of Wine and Roses’ en ‘Breakfast at Tiffany’s’, maar de twee films die hij begin jaren ’80 maakte, ‘S.O.B.’ en ‘Victor/Victoria’ vormen samen misschien wel het beste wat hij ooit gedaan heeft. Waar hij in ‘Victor/Victoria’ de puriteinse seksuele normen en waarden zou parodiëren, daar neemt hij in ‘S.O.B.’ Hollywood itself genadeloos op de hak. Het is een film met humor van het meest anarchistische soort; nu vormt dat soort humor de rode draad in zijn werk, maar in deze film voert hij het tot het meest extreme door. Neem nu enkel die man die helemaal aan het begin van de film dood neervalt op een strand en de helft van de film daar vrolijk blijft liggen, zonder dat iemand het in de gaten heeft – het is typisch voor deze film. Edwards zoekt ergens nergens zijn toevlucht tot echte gross-out comedy of gebruikt zijn humor ook nergens om te shockeren, het is gewoon zijn manier om op speelse wijze toch de aandacht te vestigen op serieuze zaken zonder de entertainment waarde uit het oog te verliezen. De cast is werkelijk duizelingwekkend: William Holden in een bijna onherkenbare rol, Shelly Winters is wederom om dood te knuffelen zoals ze dat in al haar post-1970 films is, Robert Preston steelt net als in ‘Victor/Victoria’ iedere scène waar hij in zit en Julie Andrews is weer gewoon Julie Andrews. Of nou, toch niet helemaal, want Edwards maakt fantastisch gebruik van het ontzettend tuttige en brave imago dat ze gekregen heeft dankzij films als ‘Mary Poppins’ en ‘The Sound of Music’. Andrews en Edwards waren natuurlijk jarenlang gelukkig getrouwd en juist daarom is het zo bijzonder dat hij haar filmimago zo kan gebruiken om extra verdieping aan haar rol te geven. In ‘Victor/Victoria’ laat hij haar een man spelen die een vrouw speelt en in deze film laat hij Amerika’s meest brave actrice met haar tieten bloot gaan – het is een beetje het equivalent van Hitchcock’s oorspronkelijke idee om Doris Day voor de douchescène in ‘Psycho’ te casten!

Edwards gebruikt ook hier uiteraard weer zijn gebruikelijke, duidelijk op Jacques Tati geïnspireerde, vorm van visuele komedie waarin er vaak veel gebeurt in het beeld en aan de randen van het scherm de meest subtiele grapjes verborgen zijn. Toen ik deze film voor het eerst zag vond ik hem weliswaar leuk, maar ook wat traag en stuurloos, maar bij deze herkijkbeurt besefte ik pas dat die meanderende stijl duidelijk zo bedoeld was en de film juist zijn charme en humor geeft. Het is als het ware Edwards’s bizarre variant op de ensemblefilms van Robert Altman, met een keur aan kleurrijke personages zonder duidelijk doelgericht narratief – ook pas nu besefte ik hoezeer Edwards een directe voorloper geweest is van de films van de Coen broers. ‘S.O.B.’ is een essentiële film voor iedereen die geïnteresseerd is in het komediegenre. ‘Is Batman a transvestite? Who knows?’