Die Büchse der Pandora *****

Regie: George W. Pabst (1929)

Sommige films hebben zo’n mythische en grootse status verkregen dat een eerste kijkbeurt enkel kan tegenvallen omdat geen enkele film kan opleven naar zo’n reputatie – de eerste keer ‘Citizen Kane’ valt ook bij iedereen tegen. Dat gezegd hebbende is deze legendarische silent terecht een van de meest gelauwerde zwijgende films ooit, het is een zeer bijzondere film op zijn minst. Direct in het oog springend is de moderniteit die de film nu nog steeds uitstraalt, zowel in decor/belichting/composities als in de wijze waarop het omgaat met issues als seksualiteit, filmisch spektakel, uitstraling en zelfreflexiviteit. De Amerikaanse actrice Louise Brooks zou dankzij deze ene film uitgroeien tot een van de grootste iconen uit de filmgeschiedenis en het moet gezegd dat haar uitstraling en seksualiteit van het doek spat, zelfs nog na al die jaren. De Criterion DVD is ook al een ware tour de force, met talloze extra’s waaronder de keuze tussen maar liefst vier verschillende muzikale scores die de film allemaal een geheel eigen sfeer geven, waarmee de enorme invloed van geluid op film nog maar eens duidelijk wordt. De pianomuziek is voorlopig mijn favoriete denk ik en ik wil iedereen met klem aanraden om toch in ieder geval het begin van de achtste akte te kijken met deze pianobegeleiding, want de tranen sprongen me toen spontaan in de ogen dankzij even een moment van perfecte synthese tussen beeld en geluid. Het audiocommentaar (de vijfde soundtrack!) van Thomas Elsaesser is inzichtelijk als al zijn werk; Elsaesser is een van de redenen dat ik er nog altijd spijt van heb dat ik geen filmwetenschappen in Amsterdam ben gaan studeren waar hij doceert (tijdens de introductie van een cursus over Weimar Cinema verontschuldigde mijn –verder geweldige– docent zich voor het feit dat binnen een half uur met de trein ’s werelds grootste autoriteit op het gebied van Weimar Cinema beschikbaar was, Elsaesser dus). Hier levert hij samen met Mary Ann Doane een tekstboek commentaar af en ze combineren inzichten in visuele strategie met achtergrondinformatie en sociologische invalshoeken. Ik ben nu nog te overweldigd om te zeggen of dit een van mijn favoriete silents gaat worden, dat is iets wat de tijd zal gaan uitwijzen. Ik heb echter sterk het gevoel dat dit inderdaad zo gaat zijn, zeker na de werkelijk sublieme laatste twintig minuten met de pianomuziek, toen ik het gevoel had ineens een compleet andere film te zien en ik dat gevoel kreeg dat enkel de allergrootste kunstwerken bij me kunnen oproepen, dat onbeschrijflijke gevoel van de kunstervaring, het gevoel van een mentaal orgasme. Ik kan sowieso zeggen dat ik dolblij ben dat deze film op deze wijze nu beschikbaar is en iedereen met enige interesse in filmgeschiedenis dient deze DVD aan te schaffen, want er is echt geen excuus om het niet te doen. Overigens, het tijdens de film spelen met de verschillende soundtracks en de filmles van het audiocommentaar levert een bijzonder intrigerende, multidimensionale, gefragmenteerde en bijna multimediale filmervaring op. Misschien niet zoals de film bedoeld is, maar een werkelijk onvergetelijke filmervaring is het zonder meer!