Short Cuts *****

Regie: Robert Altman (1993)

Dit was de laatste Robert Altman film die ik nog in de bioscoop kon zien tijdens het Altman retrospectief in Berlijn en hoewel ik nog dolgraag een van zijn experimentele films als 3 Women (mijn favoriete Altmanfilm) of Quintet op groot scherm gezien had, was ik al lang blij dat ik dit meesterwerk nog kon zien op groot scherm. En het was een overweldigende ervaring.

Nashville uit 1975 is natuurlijk Altmans magnum opus, een film die zoveel vernieuwingen bracht dat het de filmwereld op zijn grondvesten deed schudden. Maar liefst 24 karakters werden er gevolgd, met verhaallijnen die elkaar allemaal overlapten en raakten. Er is geen groot lineair narratief, enkel een mozaieknarratief waarin verschillende karakters uit andere verhaallijnen vaak in dezelfde scenes te zien zijn, maar dan op nonchalante wijze zoals bijvoorbeeld op de achtergrond. De overlappende geluidsband waarin muziek over dialogen gelegd werd en mensen dwars door elkaar heen praatten, had een ongekende dichtheid. Je wist dus vaak letterlijk niet meer waar je kijken en luisteren moest. Ook visueel lapte Altman alle klassieke Hollywood regels aan zijn laars en liet zijn camera met een tomeloze energie zoeken naar zijn karakters. Vele zooms (wat traditioneel in Hollywood als heel lelijk werd ervaren) en een constant bewegende camera leverde een uiterst rusteloze visuele stijl op, die het geheel van een bewust rommelig filmuniversum compleet maakte.

Short Cuts is feitelijk een update van deze esthetiek voor de jaren 90, een ontzettend ambitieuze maar glorieus geslaagde update. Regeltjes hoefde Altman nu niet meer te breken, dat had ie reeds gedaan en hij pefectioneerde het genre wat ie zelf uitgevonden heeft in de stijl die hij uitgevonden heeft. Maar liefst drie uur trekt Altman uit om zijn mozaiekverhaal te vertellen, uiteraard weer gesteund door een groots ensemble van acteurs die zoals altijd bij Altman tot grote prestaties aangezet worden. Het verhaal kent heel weinig hoogte- of dieptepunten, het kabbelt zo maar wat voort, net zoals de indrukwekkende jazzmuziek die de soundtrack domineert. Toch is de film nergens saai en geen minuut te lang, het is een van Altmans meest uitgebalanceerde en uitgewerkte films. Alle personages zijn interessant en de wijze waarop hij hun levenswandel met elkaar vervlecht is ronduit indrukwekkend. De film is doorwrochten met levenservaring, het is een film met een lach en een traan, een film met ellende en hoop. Natuurlijk zijn er de nodige cynische grapjes en briljante momenten, maar er is ook hartverscheurend drama. Want ook dat is een van de sterke kanten van Altman: hij doet geen concessies. Als iets gruwelijk moet zijn, is iets gruwelijk; van geforceerde happy endings is bij Altman uiteraard geen sprake.

Toen ik de film op die glorieuze Criterion DVD zag, vond ik het een indrukwekkende film, maar na het zien van deze film in de bioscoop zag ik pas de echte waarde ervan. Net als bijvoorbeeld de John Cassavetes film Love Streams dienen zulke meanderende films in de bioscoop gezien te worden, omdat je thuis simpelweg teveel afleiding hebt en je nooit echt in het verhaal verloren kunt raken zoals je dat in de bioscoop kunt. Ik begin er dan ook meer en meer een Fred Camper houding op na te houden dat je een film niet ECHT gezien hebt als je hem niet in de bioscoop gezien hebt. Je hebt een film in ieder geval nooit echt ervaren. Robert Altman heeft leukere, grappigere of meer toegankelijke films gemaakt. Maar hij heeft bijzonder weinig betere films gemaakt dan Short Cuts, zonder meer zijn allerbeste film van de jaren 90.