Cronaca di un amore ****1/2

Regie: Michelangelo Antonioni (1950)

Nadat hij de filmtechnische kant van het vak in de vingers gekregen had met het maken van enkele documentaires, maakte Michelangelo Antonioni zijn speelfilmdebuut met ‘Story of a Love Affair’, een film die door niemand minder dan Martin Scorsese is uitgeroepen als een van zijn favoriete films. Zover zou ik niet willen gaan, maar in alle opzichten is dit een meer dan voortreffelijke film, een film die nog een beetje de echte brille van zijn latere werk mist maar waarin verder alle grondbeginselen van zijn kenmerkende stijl al aanwezig zijn, zij het vaak nog in embryonale vorm. Het verhaal is feitelijk een soort van film noir/detective verhaal, maar dit wordt uiteraard enkel als kapstok gebruikt voor Antonioni’s experimenten, want ook hier al is hij uitsluitend geïnteresseerd in de psychologie van de personages en niet in hun verhaal. Al prachtig te zien is wat ik nu maar even de psychologisering van de ruimte zal noemen, want zijn benadering van filmische ruimte is toch mijn favoriete Antonioni element. Ruimte is voor hem geen fysiek en tastbaar element, maar een psychologische arena waarin mentale gevechten plaatsvinden, gevechten die hij representeert door de wijze waarop de karakters in die ruimte bewegen. De typische Antonioni karakters kijken naar elkaar (de befaamde Antonioni gaze) en draaien om elkaar heen, want beweging in de ruimte is in combinatie met een bijzondere filmische representatie van diezelfde ruimte de basis waarop Antonioni al zijn films fundeert. Ruimte is namelijk altijd de hoofdpersoon in Antonioni en ook in deze film al laat hij de camera soms even hangen in een ruimte ook al is de actie van de scène voorbij, een prachtige veelgebruikte techniek waarmee hij het belang van de ruimtes nog maar eens benadrukt. Hij is in dit opzicht bijna een abstract filmmaker en soms krijg je het gevoel dat hij zijn ruimtes enkel met tegenzin opvult met mensen.

Het resultaat is altijd even onwerkelijk als quasi-realistisch; uiteraard komt ook Antonioni uit de Italiaanse Neorealistische stroming en het is deze invloed in combinatie met zijn interesse in modernistische psychologie (denk ook aan Bergman die in dezelfde periode psychologie naar het medium film zou brengen) die zijn films typeren. Zijn films zijn tegelijkertijd gegrond in de aardse wereld, maar toch lijken zijn karakters zich vaak in een andere dimensie te bevinden – later door hem subliem uitgewerkt in het thema van vervreemding van de mens in de moderne stad in zijn befaamde Tetralogie. Ook hier is zijn beroemde ‘Verzieking van de Eros’ al aanwezig, niet vreemd want de term liefde zit al in de titel. De Italiaanse titel gebruikt het woord ‘cronaca’ en dat kan prachtig vertaald worden met kroniek, want het is veel meer een observering dan een verhaal zoals de Engelse titel doet vermoeden. Antonioni observeert en oordeelt niet, dat is iets wat hij nog nooit gedaan heeft en het is deze permanente onwil om een duidelijke focus of eenduidige verklaring aan zijn films te geven die films als ‘L’Avventura’ zo gehaat maakten tijdens hun release, een film die tijdens een van de meest besproken premières in Cannes volledig uitgejoeld werd. In ‘Cronaca di un amore’ schetst Antonioni eenzelfde vereenzaamde en vervreemde wereld zoals hij in vrijwel al zijn films zou gaan doen, hier ook nog eens prachtig begeleid door de unheimische saxofoon-piano muziek die het geheel een melancholisch tintje geeft en Antonioni’s vervreemdende representaties van ruimte/locatie nog eens extra versterkt.

Mensen die onbekend zijn met Antonioni kunnen beter niet hier beginnen, want in zijn latere films is zijn stijl en thema’s beter uitgewerkt. Voor liefhebbers van zijn werk is dit echter essentieel, want ik voelde in ieder geval een bijzondere sensatie bij het kijken van deze film, waarin de jonge Antonioni nog duidelijk zoekende is, maar al overduidelijk een visie tentoonspreidt, een visie die later zou uitgroeien tot een van de meest unieke en baanbrekende in de gehele filmgeschiedenis.