The Films of Kenneth Anger, volume I *****

Regie en conceptie: Kenneth Anger (1947-1954)

Kenneth Anger is al sinds jaar en dag een van de personen die mijn kijk op film ingrijpend veranderd heeft. Ik was dan ook zeer blij dat ik tijdens het British Film Festival in Londen enkele maanden geleden een paar van zijn films op het grote doek mocht aanschouwen in de Kenneth Anger 35mm Preservations. Nu zijn er dan eindelijk vijf films van zijn hand voor het eerst op DVD verschenen. Het valt mij iedere keer weer op dat de teksten achter op die DVD’s van Fantoma inhoudelijk altijd zo ontzettend goed en precies zijn, ook nu weer:

“Cinematic magician, legendary provocateur, author of the infamous HOLLYWOOD BABYLON books and creator of some of the most striking and beautiful works in the history of film, Kenneth Anger is a singular figure in post-war American culture.A major influence on everything from the films of Martin Scorsese, Rainer Werner Fassbinder and David Lynch to the pop art of Andy Warhol to MTV, Anger's work serves as a talisman of universal symbols and personal obsessions, combining myth, artifice and ritual to render cinema with the power of spell or incantation.”

Het enige wat ik erbij zou willen vermelden is de homoseksuele geaardheid van Anger. Want niet alleen is bijvoorbeeld ‘Fireworks’ een van de mijlpalen uit de geschiedenis van de gayfilm, zijn fascinatie met uiterlijk vertoon en overdadige versieringen zou later omschreven worden als gay camp. Homoseksualiteit is in mijn ogen een essentieel, onlosmakelijk verbonden onderdeel van Anger’s werk.

Fireworks (1947, 15 minuten). Omdat de screening in de bioscoop een van de meest indringende ervaringen van de laatste tijd was, wilde ik die herinnering voorlopig nog even intact laten en daarom heb ik deze film nog niet op de DVD bekeken.

Puce Moment (1949, 6 minuten). Ik was deze film al praktisch vergeten en wederom had ik aanvankelijk moeite om te bevatten wat Anger hier nu mee wilde, maar toen de film tegen het einde de binnenlocaties verruilde voor buitenlocaties, zag ik het idee achter de film. Het is namelijk overduidelijk Hollywood waar dit gefilmd is en dit is dus een ode van Anger aan Hollywood, de plaats waar hij opgroeide en het was zijn fascinatie met de klassieke glitter en glamour Hollywood actrices van weleer die hem deze film deden maken. Of zoals Anger het zelf zei: ‘ik was geesten aan het filmen’. Het was de bedoeling dat hier een volledige speelfilm van gemaakt zou worden, maar verder dan deze 6 minuten is Anger helaas nooit gekomen. Duidelijk een experiment, maar intrigerend desalniettemin.

Rabbit’s Moon (1950, 16 minuten). Gelukkig was deze transfer gemaakt van dezelfde print die ik ook in Londen zag (net als ‘Fireworks’ overigens), dus dat betekent niet de spiegeling zoals die jaren gebruikt is en hier de oorspronkelijke soundtrack van doo-wop in plaats van de rockmuziek waar ik de film voor het eerst mee zag. Stan Brakhage noemde dit Anger’s beste film. Zover zou ik niet willen gaan, maar het is inderdaad een van zijn meest strakke en heldere films, wat deels ligt aan het feit dat Anger een professionele studio tot zijn beschikking had voor deze film.

Eaux D’Artifice (1953, 13 minuten). Het 13 minuten durende ‘Eaux D’Artifice’ is zoals de titel feitelijk al aangeeft een subliem soort hoogedele gay camp: Anger filmde een dwerg in hoogst versierde vrouwenkleren die door een park met grote fonteinen in Italië liep, begeleid door barokke klassieke muziek van Vivaldi. Het resultaat is een merkwaardig huwelijk tussen de artificiële decors en belichting van Josef von Sternberg en het fameuze waterballet van Ralph Steiner, ‘H2O’ (1929), gepresenteerd als een blauwgetinte stomme film. Het is ook simpelweg een van Anger’s allermooiste films, want deze film gaat puur over schoonheid. Natuurlijk kun je zeggen dat een dwerg die dertien minuten door een park rent nergens op slaat. Dat is ook zo. Maar de wijze waarop Anger het brengt, zonder enige terughoudendheid en de manier waarop hij de waterstralen volledig abstraheert tot fonkelende sterren tegen een zwarte achtergrond, is pure visuele poëzie. Toen ik deze film voor het eerst zag vond ik het wel aardig, nu rolden de tranen over mijn wangen. Het is ook, zoals feitelijk alle films van Anger, een film die je keer op keer kunt zien omdat het nooit zal gaan vervelen: het is even een prachtig stukje kunstmatig escapisme zoals alleen Anger dat kon brengen.

Inauguration of the Pleasure Dome (1954, 38 min.). Dit is de eerste film waarin Anger duidelijk onder de invloed stond van de beruchte occultist Aleister Crowley en deze film zit rampensvol met symboliek en mystiek. Het geheel wordt begeleid door stukken uit een opera van Leos Janacek en de overdadige kostuums, de rituele acteerprestaties en decors geven ‘Inauguration’ ook de sfeer van een gefilmde duivelsopera mee. De film deed me ook denken aan de films van de Kuchar Brothers zoals 'Sins of the Fleshapoids', maar waar de Kuchars hun camp altijd gebruiken voor humoristische doeleinden, daar speelt Anger het veel serieuzer, hoewel je het volgens mij ook weer niet té serieus moet nemen. Het begint allemaal nog redelijk overzichtelijk, maar gaandeweg de film wordt het allemaal steeds drukker en worden steeds meer lagen film over elkaar heen gelegd zodat het ontaardt uiteindelijk in een groot caleidoscopisch bacchanaal.

Dit is simpelweg een van de belangrijkste DVD releases van het jaar, punt uit. Het zal helaas wel weer slechts bij enkele half gestoorde mensen in de kast belanden, maar in een perfecte wereld zou iedereen dit schijfje aanschaffen. Want dit is volledig unieke cinema, een testament dat de meeste films het totale potentieel van het medium slechts een fractie benutten.

Screenshots zijn te vinden op: http://www.dvd.nl/forum/viewtopic.php?p=1627240#1627240