Touki Bouki *****

Regie: Djibril Diop Mambety (1973)

In Sight & Sound werd deze film uit Senegal omschreven als de Afrikaanse ‘A bout de Souffle’ en daarmee is mijn interesse direct gewekt. Groot was dan ook mijn plezier toen bleek dat deze omschrijving nog accuraat was ook! Net zoals die beroemde Godard film een breuk met het verleden en een conflict tussen traditie en moderniteit betekende, zo is ‘Touki Bouki’ dat ook. Al direct aan het begin zien we dat gesymboliseerd: een shot van een traditionele Afrikaanse vee kudde wordt gevolgd door enkele koeien die een modern abattoir worden ingeleid en op grafische wijze om zeep geholpen worden. Symboliek speelt dus een grote rol in deze film, maar dit gaat hand in hand met filmtechnieken die met het modernisme geassocieerd worden, waarbij bijvoorbeeld bij de bijzondere montage goed naar Sergei Eisenstein (of om het meer contemporain te houden: Nicolas Roeg) gekeken is. Het is een poëtische roadmovie, waarbij naast die Godard film ook een film als Malick’s ‘Badlands’ soms een goed referentiepunt is, niet alleen dankzij de verliefde en gedoemde protagonisten maar ook dankzij een zelfde gebruik hier en daar van poëtische natuurbeelden. Zoals het de goede artfilm betaamt wordt er ook in deze film veel gespeeld met ambigue vertelposities en het onthouden van cruciale informatie of het geven van misleidende informatie; de kijker wordt flink aan het werk gezet en moet veelal zelf ontbrekende delen invullen en interpreteren – sommige momenten zijn net zulke complexe voorbeelden van visueel verhalen vertellen als een Antonioni of Resnais. Ook de hoogst bijzondere geluidsband draagt ook zeer sterk bij aan de sfeer van modernisme, waarbij non-diegetische geluiden, elektronische klanken, gevarieerde en sterk gekozen muziek en voice-over stemmen waarvan het vaak niet geheel duidelijk is bij welke persoon ze behoren, het gevoel van intellectuele verwarring en onduidelijkheid versterken. Er wordt zelfs een duidelijk homoseksueel karakter opgevoerd (wat vermoedelijk zelfs vandaag de dag in veel Afrikaanse landen onmogelijk zal zijn) en de naam van de regisseur komt als zelfreflexieve geste ook voor als personage in de film. ‘Touki Bouki’ is niets anders dan een modernistisch meesterwerk dat evenveel aanzien zou moeten genieten als zijn vele Europese tegenhangers.

De R1 DVD release van Kino is typisch voor Kino; het is dus geen Criterion kwaliteit maar zeker goed te doen. De film mist wat scherpte en de kleuren zouden misschien wat sterker gekund hebben, maar ik heb natuurlijk geen idee hoe het bronmateriaal was. Zolang er geen betere release komt (en die kans acht ik niet waarschijnlijk) is dit een prima uitgave van een werkelijk unieke en magnifieke film.