The Fountainhead ****1/2

Regie: King Vidor (1948)

Dit is mijn lang uitgestelde kennismaking met King Vidor, een Hollywoodregisseur die door veel experimentele filmliefhebbers, zoals bv. Fred Camper zeer wordt gewaardeerd vanwege zijn bijzondere stijl. Over zijn stijl kan ik verder natuurlijk nog niets zeggen, maar dit is een film naar mijn hart, een vergeten meesterwerkje. Het controversiële boek van Ayn Rand over een architect die weigert om zich aan te passen aan de rest en zo ver doorslaat in zijn non-conformisme dat hij bereid is om alles op te offeren voor zijn eigen visie is niet bepaald gangbaar Hollywood materiaal. Het is een bijzonder afstandelijke film, een film waarin met een cynische blik issues als macht, oprechtheid en slaafde volgzaamheid onder de loep worden genomen en er zeer kritisch stil gestaan wordt bij de steeds afstandelijker wordende maatschappij. Gary Cooper staat natuurlijk bekend als het type onverzettelijke held en juist daarom is hij zo perfect gecast voor deze rol van antiheld, hij zet een moreel ambigu karakter neer en alle personages zijn niet direct archetypische Hollywood karakters met wie je kunt identificeren, wat toch redelijk uitzonderlijk voor een Hollywoodfilm uit deze tijd is – dit was enkel voorbehouden aan het film noir universum. Het is ook een film over creativiteit en de wijze waarop de sterke arm der commercie vaak creatieve en boven het maaiveld uitspringende zielen breekt en ze conformeert tot de massa. Is er een plaats in Hollywood voor borstelige genieën en hoe kun je je artistieke integriteit binnen Het Hollywood Systeem behouden? De film is een metafoor voor deze vragen en het is enkel jammer dat de boodschap er zeker op het einde veel te dik bovenop ligt, dit had veel subtieler gemogen.

Het is echter vooral de afstandelijke en bijna abstracte mise-en-scène die diepe indruk op mij maakte: deze wordt gedomineerd door verticale lijnen, daarmee zowel de hoge wolkenkrabbers die zo’n belangrijk aspect van het verhaal vormen reflecterend als dat het bijna allemaal fallische symbolen worden, symbolen voor de mannelijke onverzettelijkheid, ook een belangrijk thema van de film. De camera staat vrijwel constant onder of boven het midden waardoor vaak alles boven de camera uittorent en een gevoel van macht en overheersing teweeggebracht wordt, terwijl er relatief veel extreme close-ups van gezichten zijn (ook zeer ongebruikelijk voor deze tijd) en de abstracte composities het gevoel van afstandelijkheid versterken. Ik ben erg dol op films die werken met lijnen, vlakken of een bijzondere representatie van de filmische ruimte en daarom is deze film volledig in mijn straatje, helemaal omdat het bijzondere gebruik van composities en camerawerk thematisch gegrondvest is – stijl en inhoud gaan hier hand in hand. Lang voordat Jacques Tati van Parijs een koud en kil oord maakte in ‘Playtime’, doet Vidor hier hetzelfde met New York en hoewel het doel en de uitvoering veel verschilt kun je zeker wel parallellen trekken. De wereld van ‘The Fountainhead’ draait helemaal
Het is een film waarin heel snel heel veel verloren kan gaan voor de argeloze kijker, maar de attente en getrainde kijker kan zich de hele film door vergapen aan pure klasse. ‘The Fountainhead’ is wat mij betreft absoluut een subversie Hollywoodklassieker, een film die op het eerste oog relatief normaal lijkt te zijn maar die onder de oppervlakte bijzonder uniek en experimenteel te noemen is en daarom een hele dikke aanrader is voor de avontuurlijken onder ons.