Ladri di biciclette *****

Regie: Vittorio De Sica (1948)

Jaren geleden zag ik deze film op een oude videoband en toen kon ik maar niet begrijpen waarom dit beschouwd werd als een van de beste films ooit gemaakt. Nu enkele jaren en vele films later zag ik hem opnieuw en was ik verrukt toen ik merkte dat de film dit keer meteen vanaf de eerste minuut onder mijn huid kroop en daar niet meer wegging. Wat me nu direct opviel was de enorme melancholie die zelfs al de beginscènes overheerst, het is typisch een film die als je al weet wat er komen gaat een compleet ander gezicht krijgt. De film kwam erg fatalistisch op me over maar op een merkwaardig positieve wijze; hoewel een sfeer van mistroostigheid de gehele film domineert, is deze niet depressief, zelfs hoopvol bij vlagen. Op zich zijn dit soort films net zo sentimenteel en manipulatief als veel van de Hollywoodfilms waartegen ze zich verzetten, maar toch zijn er verschillen. Natuurlijk is het mannetje uit honderden andere jongetjes gekozen en enkel gekozen vanwege zijn hoge schattigheid en duwt de muziek je richting een bepaalde emotie, dit verschilt in niets van Hollywood. Maar toch is een film als deze veel meer verwant aan de realiteit. Niet alleen omdat er zo weinig gebeurt en dat het einde zo vernietigend en zonder duidelijke conclusie is, maar gewoon omdat de armoedige situatie van de Italiaanse arbeiders in ieder frame doorschemert – De Sica en Zavattini lijken echt te geven om hun personages. Neorealisme begon als een soort van noodzaak, een manier om toch films te kunnen maken op de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog, maar ten tijde van deze film was die noodzaak allang verdwenen en was het gewoon een esthetische keuze geworden. De professionele apparatuur waarmee deze film gemaakt is verschilt in alles van het tweedehands filmmateriaal waarop Rossellini ‘Roma citta aperta’ schoot. En op het moment dat iets dat begonnen is als sociaal geëngageerde revolutionaire beweging uitmondt in een systeem van zichzelf word ik een beetje achterdochtig. Maar als ik dan ‘Ladri di biciclette’ zie dan verdwijnt al mijn achterdocht als sneeuw voor de zon, want als het zo vloeiend, zo emotioneel doorwrochten en zo oprecht oogt als deze film dan maakt het niet eens meer uit waar het vandaan komt of met welke insteek het gemaakt is. Daarnaast kan ik weer een film toevoegen aan mijn lijstje van films die de omgeving waarin het verhaal gesitueerd is katapulteren tot hoofdrol, want weinig films kennen zo’n sublieme portrettering van ruimte als deze – het Rome van De Sica is pure schoonheid in al zijn mistroostigheid. In ben eindelijk overtuigd van de klasse van dit melancholische meesterwerk.