Brokeback Mountain *1/2

Regie: Ang Lee (2005)

Homeros is dood

Er zijn weinig films met zoveel hype en controverse omringd als Ang Lee’s ‘homo-Western’ ‘Brokeback Mountain’. De film werd overladen met prijzen en superlatieven en door vele critici onthaald als ‘een urgente film’ of ‘een doorbraak in het politiek correcte Hollywood’. Het is echter niets van dat al: een film als ‘Rebel without a Cause’ is vele malen progressiever dan ‘Brokeback Mountain’ als het gaat om homo’s en die briljante film is toch echt al meer dan 50 jaar oud. Zover zijn we dus gekomen in 50 jaar tijd. Geen stap verder. De status quo blijft gehandhaafd in Hollywood. Het is een harde en treurige conclusie.

Het korte verhaal van Annie Proulx waarop de film gebaseerd is, is op zichzelf een interessant en mooi uitgangspunt: het verhaalt van de onmogelijke liefde tussen twee jonge, mannelijke cowboys ergens in de jaren ‘60. Onmogelijk, omdat de maatschappij hun liefde niet kan en wil en accepteren en de twee knulletjes gedwongen zijn tot het verbergen van hun liefde voor elkaar. Het is een verhaal waar vele homo’s zich in kunnen herkennen en dat door Proulx met de nodige affectie en dedicatie werd beschreven. Het is echter de wijze waarop regisseur Ang Lee met dit materiaal omgaat die de film de das om doet: hij lijkt zich totaal niet op zijn gemak lijkt te voelen met zijn materiaal. Ang houdt niet zo van homo’s. Sterker nog, het lijkt er sterk op dat Ang van mening is dat homo’s maar ziekelijke mannetjes zijn die lijden aan een aandoening. De paar obligate vrijscènes tussen de twee knullen worden volledig passieloos in beeld gebracht en ook nog eens met zoveel mogelijk discretie. Ang kleurt namelijk nooit buiten de lijntjes. En ook hier niet. Gelukkig weten acteurs Heath Ledger en Jake Gyllenhaal nog iets van passie naar het scherm te brengen, anders was het helemaal een bloedeloze vertoning geworden.

De ultieme paradox van deze film is nog wel dat hij overal wordt geadverteerd als gayfilm, maar Ang Lee kan niet vaak genoeg benadrukken dat het ‘gewoon een universeel liefdesverhaal is’, waarbij hij de specificiteit van homoseksualiteit en de maatschappelijke homofobie (toch echt de angel van het verhaal) voor het gemak uit het oog verliest. Voorstanders zeggen dan dat het juist goed is dat Lee geen verschil maakt tussen hetero’s en homo’s (we zijn tenslotte toch allemaal mensen en het zou allemaal geen probleem moeten zijn) en dat Lee’s ‘keuze’ de acceptatie van homo’s juist zou bevorderen. Ik vrees dat deze film exact het tegenovergestelde in de hand werkt, want niet alleen wordt de specifieke aard van homoseksualiteit hiermee genegeerd, ook gaat 30 jaar homorechten activisme op de schopstoel: gaybashing en homofobie zijn in Amerika nog dagelijks schering en inslag, maar Lee weigert dit te onderkennen met zijn veralgemenisering. En wat is er in hemelsnaam universeel aan het feit dat twee jongens hun liefde voor elkaar niet kunnen tonen? Is dat iets waar hetero’s zich ooit mee geconfronteerd hebben gezien?

Wijlen filmcriticus Parker Tyler was een van de meest vurige voorstanders van homoseksualiteit in film. Hij noemde dat steevast ‘Homeros’, wat een samentrekking was van ‘homo’ en ‘Eros’, een symbool voor de herenliefde dus. Maar Ang Lee draait Homeros eigenhandig de nek om en hij heeft met ‘Brokeback Mountain’ een pseudo-homofilm afgeleverd. Parker Tyler zou zich in zijn graf omdraaien.