The Tailor of Panama (John Boorman, 2001) ****1/2

Er is in het verleden nog al wat gesteggel geweest over de term 'auteurstheorie', waarbij de grote verdediger Andrew Sarris constant werd aangevallen door hater Pauline Kael. Ik voel weinig behoefte om daar nu uitgebreid op in te gaan, maar laat ik volstaan met te zeggen dat het werk van Sarris over het algemeen verhelderend, oprecht en diepgaand is, terwijl Kael doorgaans enkel oppervlakkig en hip is zonder enige echte substantie. Nu ben ik de eerste om toe te geven dat er allerlei haken en ogen aan de hele auteurstoestand kleven, zeker als het als een verhardt tot een soort dogma, maar de voordelen lijken me ook evident als je het gebruikt als slechts een van de vele mogelijke invalshoeken. Neem nu een film als ‘The Tailor of Panama’, een lakmoesproef voor de hele auteurstheorie. Als je geen flauw idee hebt wie John Boorman is of enkel zijn naam kent als bijvoorbeeld regisseur van ‘Deliverance’, zonder verder ook maar enig idee te hebben van zijn thematische of stilistische krachten en je ziet de film toevallig op TV dan zul je vermoedelijk gemakkelijk kunnen denken dat dit allemaal maar een ongeïnspireerd dertien in een dozijn thrillertje is. De vele zessen en zevens op WhatIWatch of een recensie als [url=http://www.blu-ray.com/movies/The-Tailor-of-Panama-Blu-ray/277/#Review]deze[/url] wijzen precies in die richting. Benader je de film echt als een John Boorman film, dan weet je op voorhand al dat dit praktisch nooit een ‘standaard’ film kan zijn, omdat Boorman in zijn gehele carriere volgens mij nog nooit een ‘standaard’ film gemaakt heeft. De Kael kliek roept nu ongetwijfeld dat ik in ‘Circles and Squares’ aan het denken ben, maar het lijkt me eerder een kwestie van weten wat je kunt verwachten en je daarop instellen. Nu is Boorman volgens mij de enige regisseur ter wereld die nog nooit een slechte film gemaakt heeft (of ik moet hem nog zien in ieder geval), maar als een film als ‘Tailor of Panama’ echt ongeïnspireerd is, dan zal ik dat echt niet ontkennen puur en alleen omdat het een Boorman is. Maar kwaliteit is kwaliteit, zo simpel is het en veel mensen zijn helaas niet in staat om dit te herkennen als ze niet van tevoren snoeihard worden ingeseind dat iets kwaliteit gaat zijn en ‘The Tailor of Panama’ is zo duidelijk kwaliteit dat ik me vertwijfeld achter mijn oren krab, waarom zo weinig mensen dat lijken te kunnen zien. Hierbij is het wellicht interessant om nog even terug te denken aan Boorman’s meest gehate film, ‘The Exorcist II – The Heretic’, een van de meest verguisde films die er ooit gemaakt zijn, voor redenen die me niet helemaal duidelijk zijn. Boorman zelf had het achteraf briljant geanalyseerd toen hij zei dat hij de verkeerde film gemaakt had: het was niet de film die mensen verwacht hadden na Friedkin’s origineel en om die reden had hij gefaald. Vanuit een puur commercieel oogpunt is dat volledig begrijpelijk, maar dat is iets anders dan een artistiek oogpunt en het bewijst enkel dat mensen zo sterk gestuurd worden door verwachtingen dat ze zelden tot nooit in staat zijn om die verwachtingen aan te passen als ze geconfronteerd worden met iets wat heel anders blijkt te zijn. Zoals ik altijd zeg, mensen beoordelen niet de film zoals deze is, maar zoals ze willen dat deze in hun ogen zou moeten zijn.

Als je ‘The Tailor of Panama’ benadert als politieke thriller, is het wellicht een mislukte film, maar als Boorman film absoluut niet. Wat ik me soms afvraag is hoe die man al zo lang binnen de mainstream werkzaam heeft kunnen zijn, terwijl hij zo duidelijk de meest avant-garde van alle mainstream regisseurs is en ‘Tailor’ bewijst andermaal hoe sterk zijn films altijd afwijken van de norm. Vanaf de eerste seconde is de film namelijk geen politieke thriller, maar een systematische ontmanteling van het hele genre zodat er uiteindelijk een soort Mickey Mouse thriller ontstaat die alles belachelijk maakt wat het genre normaal gesproken is. Boorman doet dit met een werkelijk indrukwekkende vingervlugheid die wellicht ook net als bij ‘The Exorcist II’ zijn ondergang is geweest omdat hij een te goede goochelaar zodat mensen blijkbaar niet eens meer zien dat ze met een goocheltruc te maken hebben. En hierin schuilt bijvoorbeeld ook het verschil tussen Boorman en een Brian De Palma: waar De Palma constant in ieder frame duidelijk moet maken dat hij genres aan het deconstrueren is en de kijker de gehele tijd uit de ervaring haalt, daar is Boorman veel subtieler en slaagt hij er in om een film die maken die nog echt kan doorgaan voor een (middelmatige) politieke thriller terwijl het in werkelijkheid duidelijk een (briljante) zwarte komedie is, de ‘Dr. Strangelove’ van de 21^e eeuw.

‘Could this be the beginning of a beautiful friendship?’