The Naked Kiss (Samuel Fuller, 1964) *****

"Hoi Maikel,

Ik heb onlangs Samuel fuller’s ‘The Naked Kiss’ gezien. Ik vond het net als ‘Shock Corridor’ een geweldige kijkervaring. De film begon meteen al geweldig met de furieuze Kelly, die haar ‘manager’ een afranseling gaf. ‘Shock Corridor’ had mij meteen in zijn greep, maar bij ‘The Naked Kiss’ duurde het wat langer grip op de gebeurtenissen (en dan vooral het hoe en waarom) te krijgen.

Ik zit nog met een aantal vragen, waarvan momenteel de grootste de volgende is: waarom kwamen,nadat Kelly vrij kwam, de gehandicapte kinderen niet meer in beeld? De kinderen speelden een belangrijke rol in haar leven nadat ze besloten had haar oude leven de rug toe te keren (of misschien waren zijn wel één van de reden voor haar). Was Fuller bang dat het te sentimenteel zou worden ze op te voeren bij haar vertrek en mogelijk te gebruiken als argument voor Kelly om te blijven? Het laatste shot, Kelly lopend in een verder verlaten straat, vond ik ook voor meerdere …(kom niet op het woord) uitlegbaar. Maar zoals jij in jou hieronder aangehaalde stukje schreef, “je weet nooit welke kant Fuller nou precies op wil, vermoedelijk alle kanten”.

In jouw stuk van 11-11-2008 schreef jij: “En dan na een uur komt die meest memorabele scène uit de film, dat onderwerp waar films zelfs vandaag de dag liever ver weg van blijven, overigens bijzonder smaakvol gebracht door Fuller – de censor bestond nog natuurlijk. Maar vanaf dat moment komt alles in de film helemaal samen en krijgen alle voorgaande scènes hun betekenis.” Ik vermoed dat je de scene bedoelt waarin Mr. Grant zich ontpopt als een pedofiel. Ligt de sleutel bij het gegeven kinderen? Kelly verklaart op een bepaald moment, ik weet niet of het voor of na het pedo-incident is, dat zij geen kinderen kan krijgen. Is het willen trouwen van Grant met Kelly een manier voor hem om dicht bij kinderen te komen? Daarop voortbordurend…is het hem wel om haar te doen."

Dat laatste kunnen we volgens mij met een resoluut nee beantwoorden, iets waar de film zelf volgens mij vrij openlijk over is. Grant zegt namelijk letterlijk tegen Kelly dat ze bij elkaar passen omdat ze allebei ziek zijn en daarom elkaar kunnen begrijpen. Dus het is hem helemaal niet om haar te doen, maar meer om datgene waar zij voor staat. Zijn idee over hun huwelijk komt wat mij betreft sterk overeen met het idee van het gemakshuwelijk tussen een homoseksuele man en een vrouw wat vooral vroeger populair was en waarin een man en vrouw samenleven om op die manier voor de buitenwereld een ‘normaal’ heteroseksueel koppel te vormen en daarmee mogelijke geruchten de kop in te drukken, maar onderwijl allebei min of meer een eigen leven leiden. Ondanks dat Grant duidelijk niet goed bij zijn hoofd is, vraagt de film ons wel om hoeren en pedofielen met elkaar te vergelijken en volgens mij is Fuller meer een moralist dan veel mensen lijken te beseffen. Het cruciale verschil is echter dat pedofielen andere mensen schade berokkenen, terwijl hoeren enkel zichzelf deze schade toebrengen.

Centraal in ‘The Naked Kiss’ zijn twee aspecten, die onderling verbonden zijn. Het ene is de moeite die het kost om je oude leven achter je te laten en het andere is de centrale rol die uiterlijk voorkomen in onze maatschappij speelt. Om met dat laatste te beginnen: het is vrijwel onmogelijk om je niet enigszins te laten leiden door de eerste indruk die je krijgt als je een persoon ziet. Zelfs de meest moreel correcte personen ontkomen hier niet aan: stel je ziet een skinhead op straat lopen, is er dan iemand die zich niet even bedreigd voelt door het agressieve uiterlijk, ook al is het maar een seconde? Andersom, als de skinhead een ontzettend burgerlijk iemand op straat ziet, zal hij ongetwijfeld zich in een eerste reactie storen aan het te brave voorkomen van zo’n figuur. Iedereen vormt direct een mening over iemand anders, puur gebaseerd op het uiterlijk van de persoon en daar is op zich ook niets mis mee. Dit is ook exact de functie van die beroemde openingsscene. Natuurlijk functioneert het ook als een soort Eisensteiniaanse kino-fist, waarbij Fuller compleet voorbij gaat aan traditionele uiteenzetting om ons direct met een mokerslag in de film te betrekken. Maar daarnaast dwingt Fuller ons ook direct in de positie van de personages in de film: die groteske kaalgeschoren kop die met een naaldhak recht op ons inhakt geeft ons in eerste instantie een compleet ander beeld van Kelly dan de rest van de film laat zien en het lijkt me duidelijk dat Fuller ons ook het gevoel wil meegeven dat we hier met een freak te maken hebben. Maar op het einde van diezelfde scene, compliceert Fuller dit beeld direct door Kelly enkel het geld te laten pakken waar ze recht op heeft, waarmee onze eerste indruk van een gestoorde freak dus direct bijgesteld moet worden: ze ziet er uit als een freak, maar is van binnen blijkbaar toch iets heel anders.

Waar de problemen ontstaan, is dat mensen niet voorbij die eerste indruk kunnen komen en als ze eenmaal een mening over een persoon gevormd hebben, deze mening nooit meer kunnen loslaten, omdat de meeste mensen nu eenmaal alles en iedereen in hokjes willen stoppen en het lastig vinden als de grenzen van die hokjes geproblematiseerd worden. Ik maak dit overigens constant mee; omdat ik nu eenmaal de reputatie heb bot en direct te zijn, wordt me veel meer aangerekend dan noodzakelijk is. Een van mijn beste vrienden bijvoorbeeld heeft precies het tegenovergestelde: omdat hij door iedereen gezien wordt als een lieve knuffelbeer (hij is ook al in de 40, heeft grijs haar en het formaat van een knuffelbeer) en kan hij de meest botte dingen zeggen zonder dat mensen hier boos over worden. Ons verbaasde dit altijd en daarom hebben we ooit wel eens een experiment uitgevoerd waarin hij iets zei en mensen daar geen acht op sloegen, terwijl toen ik exact hetzelfde zei mensen volledig boos werden op mij. Veel mensen zijn niet in staat om langs een reputatie heen te kijken.

Dit kan overigens zowel positief als negatief werken; de negatieve kant komt in ‘The Naked Kiss’ nadrukkelijk aan bod, maar ook de positieve zijde is te zien in die prachtige scene tussen Kelly en het oude vrouwtje van wie ze de kamer huurt: als Kelly verbaasd vraagt of ze geen references nodig heeft en het oude vrouwtje antwoordt dat iemand met een gezicht als Kelly altijd te vertrouwen is, kijkt de oude vrouw letterlijk niet verder dan Kelly’s gezicht en baseert hier haar mening op. Aan de ene kant heeft ze Kelly’s karakter goed ingeschat, maar tegelijkertijd gaat ze ook de mist in, omdat ze niet in de gaten heeft dat Kelly een hoer is. Dus op haar naïeve opmerking ‘do you know that every person spends two-thirds of their life in bed?’, knikt Kelly knowingly en tegelijk enigszins beschaamd. Het is een geweldig grapje waarmee Fuller speels de nadruk legt op de discrepantie die er kan zijn tussen uiterlijk en innerlijk, tussen reputatie en werkelijkheid.

Griff werkt precies de andere kant op: hij is hypocriet genoeg om met Kelly naar bed te gaan, maar daarna krijgt ze de mededeling dat ze toch echt uit Grantville moet vertrekken, omdat Griff de stad ‘schoon’ wil houden en hiermee komen we op het tweede centrale aspect van de film; ‘eens een crimineel, altijd een crimineel’ is een veelgehoorde uitdrukking en dat is precies waar Fuller in de film mee speelt. Want hoe zeer Kelly ook probeert om haar hoerenverleden achter zich te laten, het wordt haar constant onmogelijk gemaakt omdat iedereen om haar heen niet kan geloven dat ze echt een andere weg ingeslagen is. Dit is waarom de kinderen zo cruciaal zijn in de film, omdat de kinderen de manier zijn waarop Kelly haar verleden achter zich probeert te laten. Doordat ze zo lang hoer geweest is, is Kelly nooit in staat geweest om een gezonde seksuele relatie met een man te beginnen en daarom besluit ze dat compleet achter zich te laten en dat gat op te vullen met haar liefde voor kinderen. Dit is mogelijk exact omdat kinderen non-seksueel zijn en zij hiermee aan haar verleden als hoer kan ontsnappen. Naast dit non-seksuele aspect van hun relatie, zijn Kelly en de kinderen ook nog verbonden door de rol die ze in de maatschappij vervullen. ‘Vrouwen en kinderen eerst’, wordt er altijd bij een brand geroepen en dat op zichzelf suggereert al hoezeer vrouwen en kinderen verbonden zijn. Beiden bezitten namelijk (zeker in 1964) een marginale positie in de maatschappij omdat ze niet eigen baas kunnen zijn en altijd afhankelijk zijn van mannen. Om dit nog ironisch extra te benadrukken, gebruikt Fuller ook nog eens gehandicapte kinderen, die dubbel afhankelijk zijn, zo’n touch is die als typisch Fuller gezien wordt omdat het zo duidelijk en onsubtiel is. Dit is ook de functie van het liedje in de film, zo’n moment waarvan niemand weet of Fuller het nu oprecht bedoelt of overal de draak ermee steekt. Volgens mij is beide het geval, voor zover zoiets mogelijk is. De constante extreme close-ups van die onschuldige gezichtjes van de kinderen scheppen een beeld van pure onschuld tot het punt van parodie: die kinderen vragen er bijna om om misbruikt te worden, om het maar even bot te zeggen. En ze worden verbonden met Kelly, die het liedje met hun zingt. Het is overigens een bekend Frans liedje, wat bijvoorbeeld door Eddie Constantine gezongen is en het oorspronkelijke liedje heet ‘L'homme et l'enfant’, waarbij Fuller dus de man voor een vrouw heeft vervangen om hiermee de band tussen vrouwen en kinderen benadrukt. Tegelijkertijd zien we later in de film wat er kan gebeuren tussen L'homme et l'enfant…

De film creëert hiermee als het ware twee kampen: vrouwen en kinderen aan de ene kant en mannen aan de andere, waarbij de mannen expliciet gepresenteerd worden als roofdieren of controlfreaks die constant misbruik maken van de zwakkere groep. Er is letterlijk geen enkel positief mannelijk personage in de film, alle mannen worden op dezelfde zwart-wit wijze geportretteerd (weer zo’n typische Fuller touch): Griff is een gevoelloze ********, Grant is een zieke pedofiel, Kelly’s pooier maakt er zijn werk van om misbruik te maken van vrouwen en de gasten bij Candy’s behandelen de vrouwen puur als goederen. Het enige positieve mannelijke personage is Charlie, de overleden man van Kelly’s huisbazin die veelzeggend enkel als geest en verheerlijkt beeld in de fantasie van de vrouw aanwezig is. Wat Fuller hiermee duidelijk maakt is dat er voor vrouwen bitter weinig keuze is, want hoe dan ook komen ze er slecht vanaf. Het enige wat vrouwen kunnen gebruiken is hun lichaam, maar als ze hun lichaam aan mannen gaan verkopen verkrijgen ze weliswaar enige financiële onafhankelijkheid, maar gaat dat ten koste van hun spirituele en mentale welzijn, zoals Kelly duidelijk maakt aan haar vriendin die een Bonbon wil worden en waarin ze vertelt dat alle aandacht en geld aanvankelijk heel leuk is, maar dat je uiteindelijk enkel jezelf gaat haten.

Kelly zoekt dus naar een combinatie van seks en liefde, maar vind altijd alleen maar seks. Dit wordt duidelijk gemaakt in die scene met Griff als ze net seks hebben gehad en ze daarna romantisch wegdroomt over Venetië en Beethoven’s ‘Moonlight Sonata’, maar haar droom snoeihard teniet wordt gedaan door Griff’s botte opmerking ‘I’m tone-deaf’. Griff wil wel de lusten, maar niet de lasten, iets waar Kelly constant mee geconfronteerd moet zijn geweest in haar verleden. Vandaar dat ze in Grant iemand anders gevonden denkt te hebben, omdat hij wel gevoelig reageert op haar romantische ideeën, maar zoals later dus blijkt komt deze gevoeligheid voort uit iets heel anders dan Kelly (en de kijker) kan vermoeden. Kelly’s romantische droomwereld komt bruut ten einde in ‘die ene scene’, de scene waarin het kind naar buiten huppelt en Kelly (en de kijker) geconfronteerd wordt met Grant’s pedofilie. Maar het is meer dan enkel haar romantische droom die uit elkaar spat, want het is uitgerekend een kind waar Grant met zijn tengels aan zit en kinderen waren exact datgene waarmee Kelly haar verleden wilde ontsnappen. In dat moment komt haar verleden en de associatie tussen seks en smerigheid met één klap weer terug en wordt Kelly’s strikte scheiding tussen mannen en kinderen volledig doorbroken. Met dit moment komen de twee hoofdthema’s waar ik mee begon ook samen: het idee van uiterlijk voorkomen en het idee hoe moeilijk het is om aan je verleden te ontsnappen. Uiterlijk voorkomen: Kelly is een hoer en wordt daarom met de nek aangekeken, ondanks dat ze een hart van goud heeft (zo’n typisch melodrama figuur waar Fuller dankbaar gebruik van maakt), terwijl Grant door iedereen op handen wordt gedragen en zelfs de stad naar hem vernoemd is terwijl hij een zieke sociopaat is. Het punt is natuurlijk dat deze rolverdeling eigenlijk omgedraaid had moeten zijn en Kelly op handen gedragen en Grant met de nek aangekeken had moeten zijn. En het tweede punt: het is praktisch onmogelijk om je van je verleden los te maken, iets wat de rest van de film ons duidelijk maakt, omdat hemel en aarde bewogen moeten worden voordat Grant ontmaskerd is en mensen Kelly zien voor wat ze echt is.

Het is ook daarom dat het weinig zin heeft voor Kelly om in het stadje te blijven, aangezien ze niets meer dan een pyrrusoverwinning bereikt heeft: want hoewel ze haar naam en leven heeft kunnen redden, is haar relatie met mannen niets verbeterd en is haar bovendien dankzij Grant haar relatie met kinderen ontnomen. Als de slang eenmaal Eden ingekropen is, is er namelijk geen weg meer terug en is de pure onschuld voorgoed bedorven. En zoals altijd laat Fuller ons dat weten ook, door de film te eindigen met die banner over gehandicapte kinderen, wat we ook zagen toen ze Grantville in kwam aan het begin van de film. En met veel ervaring en wat illusies armer loopt Kelly dus weg, ‘liefdevol’ nagekeken door alle mensen die haar de gehele film met de nek hebben aangekeken.