Ivan the Terrible I ****

Regie: Sergei Eisenstein (1944)

Een nogal dubbele ervaring, deze Eisenstein: visueel was het geweldig maar tegelijkertijd vond ik het ook oersaai. De film is erg afstandelijk, het leek alsof Brecht een film gemaakt had en hoewel ik weinig heb tegen afstandelijkheid zat het bij deze film wel in de weg. De film deed me sterk denken aan von Sternberg’s ‘The Scarlet Empress’, temeer omdat beide films gaan over een tiran en een claustrofobische sfeer van jaloersheid en bedrog neerzetten; ook de mate van stilering is gelijk, naturalisme is in beide films niet te vinden (‘Das Kabinett des Doktor Caligari’ waart door ‘Ivan’ heen), maar waar von Sternberg zijn effect bereikt door een gigantische uitvergroting en overdaad, daar is Eisenstein juist heel minimalistisch in zijn decors.

Hoewel het visueel dus erg aantrekkelijk is, vormt de eerder genoemde afstandelijkheid een probleem: conventionele karakterschetsen worden volledig vermeden, het verhaal wordt in grove lijnen verteld en de acteurs spelen bijzonder overdadig – vaak krijg je het gevoel dat dit een soort zwijgende film met geluid is. Net als bij Tarkovsky’s ‘Andrei Roublov’ had ik het gevoel dat er van alles langs me heen ging en ik vraag me dan ook af hoe je dit soort films kunt bevatten als je niet goed bekend bent met de Russische cultuur en geschiedenis. Uniek is de film zeker, maar ongrijpbaar voor mij ook.