Hotel Monterey ****

Regie: Chantal Akerman (1972)

Mijn kennismaking met de in experimentele kringen zeer geprezen Belgische cineaste Chantal Akerman. De ultrakorte begeleidende tekst in de DVD box, noemt haar films ‘underground experimenten, in de lijn van Paul Morrissey, Andy Warhol en Jonas Mekas’. ‘Hotel Monterey’ heeft alvast de meeste parallellen met Andy Warhol en dan met name de Warhol van vormexperimenten als ‘Sleep’, ‘Blow Job’ en ‘Empire’, terwijl ook de nadruk die Mekas in veel van zijn films legt op het filmen van het ‘saaie’ alledaagse leven en het filmische dagboek hier duidelijk echo’s heeft. Om maar weer even de DVD hoes te quoten: ‘Een film zonder verhaallijn: de fragmentarische beschrijving van een hotel in opgaande lijn; we zien het gebouw van de hal tot de laatste verdieping, meegevoerd door de lift’. Dat dit volledig gebeurt zonder geluid of muziek maakt het er voor de meeste mensen vermoedelijk helemaal ondraaglijk op en de film lijkt me dan ook alleen geschikt voor diehard avant-gardisten.

Vooral de verschillen tussen beweging en stilstand en de overgangen hierbinnen vond ik indrukwekkend. Het begint met beweging, zowel binnen de mise-en-scène als met de camera zelf. Dit gaat langzaam over in stilstand: aanvankelijk zien we nog mensen gefilmd, maar deze zitten stil, om uiteindelijk een lange sectie te krijgen waarin enkel lege kamers en gangen te zien zijn, volledig gefilmd in statische, lang aangehouden shots. Na verloop van tijd wordt er weer steeds meer beweging in de mise-en-scène geïntroduceerd: eerst een deur die lichtelijk beweegt, daarna iemand die heel even een deur open en dicht doet, daarna mensen die een lift in en uit lopen, echter allemaal nog steeds statisch gefilmd. Daarna volgen vier prachtige tracking shots in een smalle gang, richting een raam en weer terug, terwijl de film eindigt met beweging zowel binnen de mise-en-scène (we zijn inmiddels buiten op het dak) als met de camera zelf.

De opheffing of opschorting van gefilmde tijd is al jaren een geliefd onderwerp in de avant-garde film en deze film is zonder meer een van de meest intrigerende voorbeelden die ik ken. Vooral het stuk waarin enkel statische objecten lang in beeld gebracht worden, is deze opschorting goed voelbaar: je hebt het gevoel dat de tijd stilstaat, terwijl de camera toch echt doorloopt en zeker omdat er variatie is in de mate van beweging en stilstand wordt er zeer interessant gespeeld met dit concept. Ook de overgang van mensen naar enkel dode objecten of ruimten zorgt voor een opmerkelijke spanning. Probeer maar eens lang naar eenzelfde beeld te kijken en je krijgt het gevoel dat het beeld gaat bewegen, terwijl het in werkelijkheid toch echt blijft stilstaan. Ruimtes komen als het ware tot leven en vooral dit psychologische spel wordt door Akerman erg goed uitgebuit.

Die structuralistische Warhol films zijn feitelijk enkel puur formeel interessant en herbergen maar weinig echt kijkgenot, iets wat met ‘Hotel Monterey’ zeer anders was. Ik vond de film merkwaardig fascinerend, het onbeschrijflijke gevoel dat abstracte kunst bij me kon oproepen voelde ik in meer en mindere mate. Ik zou deze contemplatieve film graag nog eens in alle stilte op het grote scherm zien om de Zen-achtige kwaliteiten ervan echt te kunnen ondergaan. In ieder geval een indrukwekkende kennismaking met Chantal Akerman!