Transformers ****

Regie: Michael Bay (2007)

Er was ooit eens een tijd dat ik Michael Bay verketterde, maar sinds ‘The Island’ is dit voorbij. Nu vind ik hem geweldig. Al bij het zien van de trailer van ‘Transformers’ had ik in de gaten dat ik naar een Michael Bay film zat te kijken en als een paar minuten film mij de hand van de filmmaker laat zien, dan is er iets aan de hand. Michael Bay heeft namelijk ontegenzeggelijk een stijl en dat is wat hem onderscheidt van de meeste andere regisseurs van dit soort films, hij is een auteur. Hij hanteert een soort stijl van hyper-esthetiek en hyper-gestileerdheid: alles is mooi en prettig om aan te zien, van de acteurs tot de omgeving en van de aankleding tot de visuele vorm. Nu is het gebruik van mooie acteurs natuurlijk iets wat een lange geschiedenis kent in de filmwereld, maar het is nu eenmaal zo dat mensen liever kijken naar iets dat esthetisch mooi is dan wat esthetisch lelijk is. Iedereen kijkt liever naar mooie mensen dan naar lelijke mensen. Het is ook een van de redenen waarom ik zo’n gruwelijke godshekel ontwikkeld heb aan vrijwel al die moderne arthouse films: dat moeten altijd lelijke mensen in een zo’n lelijk mogelijke omgeving zijn met wie niets gebeurt. Het moet altijd saai en lelijk zijn, omdat dit kunstzinnig is. Lelijke mensen zijn kunstzinnig blijkbaar. Wat dat betreft vind ik Bay dus het heerlijke tegengif. Normaal heb ik iets tegen louter mooifilmerij of enkel aandacht voor de buitenkant. Maar als iemand het tot zo’n norm verheft als Michael Bay wordt het een ander verhaal, dit is esthetiek als coherent systeem. Bay is daarmee ook enorm een product van zijn tijd, hij is typerend voor onze huidige samenleving van uiterlijk vertoon en overdadig veel visuele informatie. Sensory overload is nu eenmaal een van de pilaren van onze huidige samenleving, of je nu wilt of niet: alles moet sneller, intenser en overdadiger. Of om een term van de Franse filosoof Jean Baudrillard te gebruiken, hyperrealiteit: we leven in een dermate visuele wereld dat het onderscheid tussen de waargenomen realiteit en de illusie van de realiteit niet meer bestaat. De illusie van de realiteit is reëler (in de zin van fascinerender of intenser) dan de realiteit zelf. Deze trend is al sinds begin jaren ’80 zichtbaar en wordt in beeldtaal vertaald middels wat David Bordwell intensified continuity noemt: middels de visuele stijl wordt de kijker midden in de adrenalinepompende actie gezet. Je kunt dit een jammerlijke ontwikkeling vinden, prima. Maar niemand doet dit beter dan Michael Bay.

Natuurlijk kent de film zijn foutjes; hij is iets te lang, de humor is lang niet altijd even leuk en het verhaal is flinterdun. Maar dat is grotendeels ook logisch, omdat Bay ook zich maar te houden heeft aan een bepaalde doelgroep die hem door de producenten is opgelegd. Het blijft gewoon iemand die een product moet afleveren tegen betaling. Maar als dat product er zo goed en herkenbaar uitziet als ‘Transformers’ dan hoor je mij niet klagen. En o ja, ik zou bijna vergeten te zeggen dat de film entertainment van de bovenste plank is. Ook niet geheel onbelangrijk voor een blockbuster.