The Scarlet Empress *****

Regie: Josef von Sternberg (1934)

Lang voordat ik ooit een von Sternberg film gezien had wist ik dat hij in homokringen opgehemeld werd als camp icoon dankzij zijn overdadige nadruk op artificialiteit en gekunsteldheid. Pas na deze film werd me volledig duidelijk waar die reputatie op gebaseerd was, want deze zesde samenwerking tussen von Sternberg en Marlene Dietrich is voor mij de apex van zijn zelfverklaarde stijlexcursies. Het is een meesterwerk van decor en aankleding, waarbij von Sternberg constant letterlijk het gehele scherm vult met detail en de menselijke personages vaak bijna laat verdwijnen in de decors. De film is dan ook een subliem argument voor mensen die von Sternberg in de traditie van de abstracte film plaatsen, want het gaat er bij hem niet zozeer om wat er verteld wordt, maar om de manier waarop het verteld wordt, net zoals dat met volledig abstracte films het geval is.

Het is niet moeilijk te begrijpen dat de film destijds een gigantische flop was, want de film was (en is) zijn tijd ver vooruit. Lang voordat het in het modernisme en post-modernisme gebruikelijk zou worden, komt von Stenrberg op de proppen met een ware mengelmoes aan conflicterende stijlen en emoties - de film springt op en neer tussen overdadig melodrama, surrealisme, Monty Python-achtige humor en spektakelfilm en al deze verschillende aspecten vereisen constant een aanpassing in kijkhouding van de kijker, iets wat destijds voor de massa onmogelijk geweest moet zijn en overigens nu ook nog steeds voor de meeste mensen een probleem zou vormen; zelfs meer dan 70 jaar na dato is de film moderner dan vrijwel alles wat nadien gemaakt is. Dat de film nog net voor de introductie van de Production Code gemaakt is, is ook duidelijk in de nogal pikante en vaak zedeloze momenten, momenten die een jaar later voor een periode van zo'n 30 jaar steevast uit de Hollywood films geweerd zouden worden. Het is bijna een wonder dat deze film uberhaupt door de censuur gekomen is, maar dat gezegd hebbende is het sowieso een wonder dat deze film in Hollywood gemaakt kon worden. Josef von Sternberg was een van de meest avant-garde regisseurs van Hollywood en deze film een van de meest ongebruikelijke Hollywood films aller tijden. Niemand mag dit missen.